Aksa’ya üç yılda ödenen tutar kredi olarak alınıp aynı büyüklükte santral yapılabilir

Ülke genelinde eş zamanlı olarak uzun süreli meydana gelen elektrik kesintileri vatandaşların tepkisini çekerken, Aksa’nın ülkedeki varlığı da yeniden sorgulanmaya başladı. Sayıştay Başkanlığı, 6 Şubat 2012 tarihli raporu ile Aksa’nın tüm çarpıklıklarını ve ülkeye verdiği mali zararların boyutunu ortaya koyarken, bilirkişiler ise Aksa’ya üç yılda ödenen tutarı kredi olarak alıp aynı büyüklükte santral yapılabileceği görüşünün altını çizdi.

Aksa, 12 Temmuz 2000 tarihinde Dr. Derviş Eroğlu’nun başbakanlığını yaptığı, UBP-TKP hükümetiyle KKTC’ye geldi. Türkiye Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu, 20 Eylül 2000 tarih ve 2000/1405 sayılı kararı ile Kuzey Kıbrıs’ta 20 megavat gücünde mobil santral kurulması ve 5 yıllığına kiralama ve hizmet alma yolu ile işletilmesine yönelik ihaleye çıkılması hususunda karar üretmesi sonrası, UBP-DP döneminde bir ek protokol yapıldı.

Yapılan ek protokol ile santralin kurulu gücü çıkılan ihaleden farklı olarak 20 megavat (MW) gücün 30 MW olması ve alım garantisi de yıllık 175 milyon 200 bin kilovatsaat (kWh), 1 Temmuz 2004’ten geçerli olmak üzere yıllık 262 milyon 800 bin kWh’ye çıkarıldı. Yine çıkılan ihaleden farklı olarak 5 yıl süreyle geçerli olacak ve 2008 yılında sonlanması gereken sözleşme, 2 yıl daha uzatılarak hitam tarihi 2010 yılına alındı.

ÜRETİME 2003 TARİHİNDE BAŞLANDI

Şirket, elektrik üretimine ise 19 Eylül 2003 tarihinde UBP-DP döneminde 35 MW güçle Kalecik’teki akaryakıt tesislerine yakın bir yerde kurduğu Elektrik Santrali’nde başladı.

Mehmet Ali Talat’ın başbakanlığında CTP-DP hükümeti, şirket ile 8 Ekim 2004 tarihinde ek bir protokol imzaladı. Ek protokolde; 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren yıllık alım garantisi; 262 milyon 800 bin kWh’ ten, 350 milyon 400 bin kWh’ye, çıkarılması taahhüt edildi. Protokolde ayrıca, “Yapımı Aksa Enerji Üretim AŞ. tarafından gerçekleştirilerek Kıb-Tek’ devredilecek; Kalecik – Geçitkale – Dikmen arası çekilecek 152 kV yüksek gerilim havai hattının tamamlanması şartına bağlı olarak, 1 Temmuz 2005 tarihinden itibaren yıllık 481 milyon 800 bin kWh’ye ve 1 Temmuz 2006 tarihinden itibaren yıllık 525 milyon 600 bin kWh’e çıkartılması taahhüt edilmiştir.” denildi.

AHMET UZUN'UN MALİYE BAKANLIĞI DÖNEMİNDE “KALECİK II SÖZLEŞMESİ”

Aksa’nın sözleşmesi bu kez 2009 tarihinde başbakanlığını Ferdi Sabit Soyer’in maliye bakanlığını ise Ahmet Uzun’un yaptığı CTP-ÖRP hükümeti tarafından “Kalecik II Sözleşmesi” adı altında yıllık 700 milyon kWh’ye çıkarılması ayrıca sözleşme hitam tarihinin de Şubat 2024 tarihi olmasına ve 3 yıllık uzatma opsiyonu verilmesi taahhüt edildi. Yapılan bu sözleşmeyle Aksa tartışmaları en üst seviyeye yükseldi.

AKSA, YAPTIĞI SANTRALLERİ ALIP GÖTÜREBİLİR

Yapılan anlaşma, yap-işlet-devret modeli olmaması nedeniyle Aksa, yaptığı santralleri, sözleşmenin yenilenmemesi durumunda, alıp götürebilir. Aksa, 1 Mart 2012 tarihine kadar Kalecik Santralinde her biri 11 MW gücünde 3 ünite kurmak suretiyle toplam 33 MW kapasite artırımı yapmasını, 1 Mart 2012 tarihinden itibaren alım garantisinin yıllık 750 milyon kWh, 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren yıllık 825 milyon kWh, 1 Ocak 2014 tarihinden itibaren ise yıllık 900 milyon kWh’e, çıkarılması talebinde bulundu.

SAYIŞTAY, AKSA’NIN ÇARPIKLARINI ORTAYA KOYDU

Dönemin Kıb-Tek Yönetim Kurulu, Sayıştay Başkanlığı’nın olumlu görüş vermesi koşuluna bağlı olarak talebi onayladı. Sayıştay Başkanlığı, 6 Şubat 2012 tarihli raporu ile Aksa’nın tüm çarpıklıklarını ve ülkeye verdiği mali zararların boyutunu ortaya koydu. Sayıştay raporuna rağmen verilen alım garantisinin artırılması yönündeki Kıb-Tek Yönetim Kurulu kararını Bakanlar Kurulu’nun gündemine sokan dönemin enerjiden sorumlu bakanı Sunat Atun, istediği kararı Bakanlar Kurulu’ndan çıkartamadı. Kıbrıs Postası’na konuyla ilgili bilgi veren bilirkişiler, Aksa’nın ülkedeki kurulu gücü kadar yani 8 adet jeneratör alınacak olsa ödenecek olan rakam 60 milyon dolar olduğunu belirtiyor.

KALECİK II SÖZLEŞMESİ NEDENİYLE 420 MİLYON DOLARIN ÜZERİNDE KAR...

Sadece Kalecik II sözleşmesinin imzalandığı tarihten sözleşme bitiş tarihine kadar Aksa’ya kâr olarak ödenecek rakam ise 420 milyon doların üzerinde olduğu kaydediliyor. Aksa’ nın sahip olduğu jeneratörlerin aynılarının Teknecik Elektrik Santrali’nde de mevcut olduğu ifade edilirken, Kıb-Tek’te bulunan santrallerle ait bire bir aynı santrallerine göre Aksa’dan alınan 1 kWs enerji yaklaşık 4 ABD cent/kWs daha pahalı olduğu belirtildi.

AKSA’YA 3 YILDA KAR OLARAK ÖDENEN TUTAT İLE AYNI BÜYÜKLÜKTE SANTRAL YAPILABİLİR

Aksa’ya hiçbir zaman sahip olunamayacak santraller için yıllık 28 milyon dolar fazladan ödeme yerine, Kıb-Tek’in kendi santrallerini yapmasına müsaade edilse bugün üretim sorunu ile karşı karşıya kalmayacak kadar yeterli kapasitenin olacağı gibi halkın da daha ucuz enerji tüketme olanağına sahip olabileceğinin altı çizildi.

Bilirkişiler, Aksa’ya üç yılda olarak ödenen tutarı banka kredisi olarak alıp aynı büyüklükte santral yatırımını Kıb-Tek’e ait olacak şekilde yapılabileceği gerçeğini ortaya koyuyor.