NASA teleskopları, meşhur Jodie Foster filmini doğruladı

Kuzey göğünün en parlak yıldızlarından Vega'nın etrafında dönen herhangi bir gezegen olduğuna dair hiçbir kanıt elde edemeyen gökbilimciler şaşkına döndü.

Gezegenler, yıldızların etrafında dönen gaz ve toz disklerindeki maddelerin yavaşça bir araya toplanmasıyla meydana geliyor. İlk kez 18. yüzyılda ortaya atılan bu teori, 1984'te Vega'yla doğrulanmıştı.

Bilim insanları yıldızı çevreleyen enkaz diskinin, gezegenlerin doğumuna sahne olduğu sonucuna varmıştı. Aradan geçen 40 yılda bu türden çok sayıda disk keşfedildi. 

Son yıllarda yürütülen bazı çalışmalarda Vega'nın yörüngesinde dönen gezegenler olduğuna işaret eden gözlemler yapılmıştı.

Ancak NASA'nın Hubble ve James Webb uzay teleskoplarını bir kez daha yıldıza çeviren bilim insanları gözlerine inanamadı.

Teleskoplar Vega'yı çevreleyen diskin son derece pürüzsüz olduğunu, yani ortalıkta bir gezegenin varlığına dair bir işaret olmadığını gösterdi.

NASA yaptığı açıklamada, 1997 yapımı bilimkurgu filmi Mesaj'ın (Contact) haklı çıktığını ifade ediyor. 

Meşhur gökbilimci ve astrobiyolog Carl Sagan'ın aynı adlı romanından uyarlanan yapımda, Jodie Foster'ın canlandırdığı Ellie Arroway, Vega'yı çevreleyen diske gidiyor ve etrafta hiç gezegen görmüyordu.

Hubble duman zerrecikleri boyutundaki maddeleri, Webb bir kum tanesi kadar küçük parçacıkları saptayabiliyor. 

Fakat ikisi de diskteki tozları uzaklaştıran veya süpüren cisimlere dair bir bulgu edinmedi. Bilim insanları bunu, bir yıldızın etrafında gezegen olup olmadığını anlamaya yarayan bir gösterge olarak kabul ediyor.

Çalışma ekibi üyesi, ABD'deki Arizona Üniversitesi'nden Andras Gáspár "Hubble ve Webb teleskopları arasında Vega'nın çok net bir görüntüsünü elde ettik" diyerek ekliyor: 

Bu gizemli bir sistem çünkü baktığımız diğer yıldızları çevreleyen disklere benzemiyor. Vega diski pürüzsüz, gülünç derecede pürüzsüz.

Bulguları hakemli dergi The Astrophysical Journal'da yayımlanacak iki makalede detaylandıran araştırmacılar, diskle yıldız arasında, Dünya'nın Güneş'e uzaklığının 17 katı kadar bir mesafe olduğunu söylüyor. 

Bilim insanları bu durumun, en azından Neptün kütlesine kadar olan gezegenlerin Vega'nın etrafında dönme ihtimalini elediğini söylüyor.

Dünyadan yaklaşık 25 ışık yılı uzaklıktaki Vega, Güneş'in yaklaşık 10'da biri yaşında ve ondan 40 kat daha parlak, genç bir yıldız. 450 milyon yaşındaki gökcismi, mavi ve beyaz bir ışık yayıyor. 

Bilim insanları normalde bu yaştaki bir yıldızın etrafında gezegen oluşturan bir disk bulmayı beklliyordu. Örneğin Vega'yla benzer yaş, sıcaklık ve mesafedeki Fomalhaut'u çevreleyen, iç içe geçmiş üç enkaz diski var.

Henüz bu yıldızın etrafında da bir gezegen saptanmadı ancak bu yönde güçlü işaretler var. Araştırma ekibinden George Rieke, "Vega ve Fomalhaut arasındaki fiziksel benzerlik göz önüne alındığında, neden Fomalhaut gezegen oluşturabilmiş ve Vega oluşturamamış gibi görünüyor?" diye soruyor. 

Çalışmanın başyazarı Schuyler Wolff ise "Vega olağandışı olmayı sürdüyor" diyor:

Vega sisteminin mimarisi, Jüpiter ve Satürn gibi dev gezegenlerin tozun Vega'da olduğu gibi yayılmasını engellediği Güneş Sistemi'nden belirgin bir şekilde farklı.