İktisatbank piyasa analizi: Cuma şoku, pazar U dönüşü; Trump yine küresel piyasaları altüst etti!

İktisatbank'ın 13 Ekim 2025’e ilişkin Günlük Piyasa Analiz ve Yorumu şu şekilde:

Ticaret savaşları yeniden alevlendi! ABD Başkanı Trump'ın, Cuma gecesi Çin mallarına yönelik %100 ek vergi ve ihracat kısıtlaması tehdidi küresel piyasalarda büyük çaplı bir sarsıntıya neden oldu. Çin'in nadir element ihracatına yönelik getirdiği yeni kısıtlamalar, ABD tarafından tedarik zincirlerine yönelik stratejik darbe olarak görülüyor. Periyodik tabloda var olan toplam on yedi nadir elementin Nisan'da yedisine ihracat kısıtı getiren Çin, geçen hafta listeye beş element daha eklemesi Başkan Trump kızdırdı! ABD savunma sanayine yönelik ciddi bir darbe olarak görülen Çin'in nadir toprak elementleri ile ilgili hamlesi, risk iştahında belirgin bir bozulmaya yol açtı: hisse senetlerinde sert düşüşler yaşanırken, kripto piyasasında ise tarihin en büyük likidasyon dalgası yaşandı.

Trump’ın haftanın son iş gününde açıkladığı yeni gümrük vergileri, küresel ekonomide stratejik önemi giderek artan nadir toprak elementlerini (rare earths) yeniden büyük güçlerin rekabet alanına taşıdı. Çin’in bu minerallerin üretim ve işleme zincirinde hâlâ baskın olduğu unutulmamalı: dünya arzının yaklaşık %70’ini sağlıyor ve rafinaj süreçlerinde neredeyse tekeli elinde tutuyor. Bu tablo, Trump’ın daha önce Zelenskiy’den neden nadir toprak elementleri talep ettiğini bugün çok daha net açıklıyor. Bu tür adımlar fiilen uygulanmasa bile, tehdidin kendisi bile şirketlerin, yatırımcıların ve hükûmetlerin davranışlarını değiştirmeye yetebileceğini düşünüyoruz. Dünyanın iki büyük ekonomisi artık rekabeti yönetmeye değil, birbirinden kopmaya hazırlanıyor. Yıllarca küresel fiyat istikrarını sağlayan entegrasyonun çözülmekte olduğu, yerini ekonomik kutuplaşma ve bloklaşmaya bıraktığı bir döneme giriyoruz. Emtia cephesinde egemen olan soğuk savaş, yalnızca ticaret dengelerini değil, küresel güç haritasını da yeniden şekillendiriyor.

Ticaret savaşı endişesiyle yatırımcılar yeniden güvenli limanlara akın ederken, Cuma gecesi kripto piyasasında 19 milyar dolardan fazla pozisyon tasfiye edildi. Bitcoin 24 saat içinde (Reuters grafiklerine göre) 104bin dolar seviyelerine kadar gerileyerek %15'e yakın sert bir düşüş kaydetti. Daha geçen hafta 5bin dolar seviyesine dayanan Ethereum, kısa bir süreliğine de olsa 1,940 dolar seviyesinin altına kadar sarktı! Toplam piyasa değeri yaklaşık 500 milyar dolar eriyerek kripto tarihinin en büyük tek günlük çöküşünü yaşadı. 

Gelişmeler karşısında yatırımcılar hızla güvenli limanlara yönelirken, perşembe günü kâr satışlarının gölgesinde 3,944 dolar seviyesine kadar gerileyen altının ons fiyatı, haftayı tüm zamanların zirvesi olan 4bin doların üzerinde (4,017) kapattı. Merkez bankalarının üç yıldır mütemadiyen devam eden alımlarına bireysel ve kurumsal yatırımcıların da eklenmesi ve artan ETF talebiyle altının yükselişini devam etmesini bekliyoruz. Doların zayıflaması ve faiz indirim beklentilerinin güçlenmesi de, -faiz getirisi olmayan- altına olan ilgiyi artırıyor. Teknik mânâda 4,250 dolar hedef seviyemizin radar menzilinde durduğunun altını çizelim. 

Öte yandan, tıpkı 1980 yılında piyasayı sıkıştıran Hunt kardeşler döneminde olduğu üzere, gümüş ilk kez perşembe günü spot piyasada 51,22 dolar seviyesine kadar yükselerek rekor kırması ardından, haftayı da 50,27 dolar seviyesinden tamamladı. Haftalık kapanışlar her daim önemlidir ve bir sonraki haftanın nasıl açılacağına ışık tutar! Geçen hafta da dile getirdiğimiz üzere, her ne kadar spot piyasada gümüşün ons fiyatı önemli bir eşik olan 50 dolar nominal seviyesine yükselse de, 1980 yılı ardından geçen 45 senenin de enflasyonunu matematiğe kattığımızda, gümüş aynı seviyeye geldiğini iddia etmek için neredeyse 196 dolar seviyesine gelmesi gerektiğini bir kez daha hatırlatalım. Miyop olan piyasaların gözlüğünden konuya yaklaşarak şimdilik işin 'reel' boyutunu bir kenara bırakırsak, gümüşün spot piyasa fiyatının, en yakın vadelisine (futures) göre yaklaşık 3 dolar yukarıda olması da, piyasanın ne kadar sıkıştığı (squeeze) anlamına geliyor. 

Haber akışında, Londra piyasasında yaşanan gümüş sıkışıklığı veya likiditenin kuruması nedeniyle, gümüş bulmanın oldukça zorlaştığı, işlemcilerin yüksek maliyetlere katlanarak Londra'daki yüksek primlerden yararlanmak için gümüş külçeleri uçakla New York'tan taşımaya başladıklarını okuyoruz. Altın fiyatının gümüşün neredeyse 80 katı olduğunu unutmamak gerekiyor. Teknik mânâda altın gümüş rasyosunun 77,50 seviyesini test ettiği durumda, gümüş uzun pozisyonlarımızdan kâr almaya yöneleceğiz. Rasyonun 77,50 seviyesinin de altına sarkması durumunda, gümüşte yükseliş isteğinin daha da artacağını düşünüyoruz. 

Trump’ın Çin’e yönelik sert açıklamaları sonrası piyasaların korku endeksi VIX son dört ayın zirvesine yükselirken, haftanın son iş gününü ABD borsaları sert gerileyerek tamamladı. Nasdaq %3,5, en büyük 500 şirketin işlem gördüğü S&P500 endeksi ise %2,7 gerileyerek Trump'ın Nisan başı açıkladığı Bağımsızlık Gününden bu yana en büyük düşüşü kaydetti. Son dört gündür değer kazanan dolar (DXY), Trump 'şoku' ardından haftanın son iş günü gelişmelere paralel değer kaybederken, 10 yıllık ABD tahvil faizi de neredeyse son bir ayın en düşük seviyesi olan %4,06’ya geriledi. Küresel ekonomik aktivitenin yavaşlayacağı beklentisi ile petrol fiyatları 2 doların üzerinde düşerken, Brent cinsi ham petrolün varil fiyatı 62 dolar seviyesini test ederek son beş ayın en düşük seviyesini gördü. 

Yeni haftanın ilk iş gününde, Pasifik'in diğer ucunda, borsaların %1'n üzerinde gerileyerek güne temkinli bir başlangıç yaptığını görüyoruz. ABD-Çin ticaret savaşıyla ilgili yeni gelişmeler hâliyle yatırımcıları tedirgin ederken, ABD borsalarının vadeli işlemlerinde ise tam tersi yönde %1,5 - 2 civarında yükselişler dikkat çekiyor. Trump, her ne kadar 1 Kasım'dan geçerli olacak şekilde Çin'e %100 ilave gümrük vergisi tehdidinde bulunsa da, hafta sonu Truth Social hesabından yaptığı paylaşımda Çin ile ilgili daha yumuşak bir ton kullanması dikkat çekti. Her zaman dile getirdiğimiz üzere, Trump bir işadamı ya da bir müzakereci. Çin'e karşı pazarlık için yapmış olduğu açıklama tarihin en büyük kripto tasfiyesi ve S&P500 endeksinde 2,5 trilyon dolarlık piyasa değeri kaybına neden olsa da, görünüşe göre büyük bir yanlış anlamadan kaynaklandı! 

Benzer bir şekilde Çin, nadir elementlere ilişkin ihracat kontrolleri konusunda bir açıklama yayınlayarak durumu netleştirdiğini gördük. Yapılan açıklamada, bu önlemlerin tam bir ihracat yasağı olmadığı ve yönetmeliklere uygun başvuruların onaylanacağı belirtildi. Çin'in bu ifadeleri ve Trump'ın sosyal medya paylaşımı ardından küresel piyasalarda yaşanan paniğin kısmen de olsa yatıştığını görüyoruz. Japonya ve ABD piyasaları tatil nedeniyle kapalıyken, Japonya'da siyasi belirsizlik nedeniyle Nikkei endeksinin vadeli işlemlerinde %5’e varan sert düşüşler görüyoruz. 

Altın yeni bir rekor kırarak güvenli liman talebinin sürdüğünü gösterircesine 4,060 dolar seviyesine dayanırken, benzer bir şekilde gümüşün de ons fiyatı 51,50 dolar seviyesinin üzerine yükselerek yeni bir rekor kırdı. Cuma gecesi geç vakitte, çok kısa bir süreliğine de olsa yaşanan kripto piyasasında çöküş ardından, harekete kaldıraçlı ve uzun pozisyonda yakalanan küçük yatırımcılar 'hüsrana' uğrarken, bu sabah Bitcoin ve Ethereum'un sırası ile 115bin ve 4,150 dolar seviyesine yükseldiğini görüyoruz! 

ABD hükûmetinin kapalı konumda olması nedeniyle açıklanamayan ekonomik veriler ardından piyasaların gözü, sisli havada, bu hafta açıklanacak büyük bankaların bilanço verilerinde olacaktır. JPMorgan, Goldman Sachs, Wells Fargo ve Citigroup’un sonuçları, borsaların yüksek değerlemelerini destekleyip desteklemeyeceğine ışık tutacaktır. Avrupa'da ise siyasi belirsizlikte boğuşan Fransa'da, yeniden görevlendirilen Başbakan Lecornu’nun yeni kabinesini açıklaması siyasete hareket kattı. Bütçe görüşmelerinde zorlu bir süreç yeniden başlarken, ortak para birimi EUR ise dolar karşısında yeniden 1,16 seviyesinin üzerine yükseldi. Haftanın son iş günü YEN karşısında sert değer kaybeden doların, bu sabah hafif de olsa güçlendiğini görüyoruz. Piyasalar Fed’in bu ay ve aralık ayında faiz indirimine gitmesini beklediklerini de not edelim.

Türkiye cephesinde ise siyasi riskleri konuşacağımız bir haftaya başladığımızı düşünüyoruz. Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, Büyükşehir Belediyesi’ne yönelik konser soruşturması kapsamında yeni bir adım attı. Savcılık, Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş ve Özel Kalem Müdürü Nevzat Uzunoğlu hakkında soruşturma başlatılabilmesi için İçişleri Bakanlığından izin talep etti. Soruşturma izni, kamu görevlilerinin görevleriyle ilgili işlediği iddia edilen suçlar için cezai soruşturma başlatılmadan önce, yetkili makamdan alınması gereken izindir. Bu uygulamanın amacı, kamu hizmetlerinin aksamadan sürmesini sağlamak ve kamu görevlilerini haksız suçlamalardan korumaktır. Soruşturma, belediyenin 32 konser hizmet alımında kamuya yaklaşık 154 milyon liralık zarar verildiği iddiasına dayanıyor. Daha önce aralarında eski bürokratların da bulunduğu 14 kişi gözaltına alınmış, bunlardan 5’i zimmet ve ihaleye fesat karıştırma suçlamalarıyla tutuklanmıştı. 

Yurt dışı kaynaklı sert satışlar ve yurt içi siyasi gelişmelere paralel, uzun bir süredir 260 baz puan seviyesinde yer alan beş yıl vadeli Türkiye CDS risk primi, bu sabah 277 baz puan seviyesinden güne başladı. USDTRY kuru, yarın valörlü işlemlerde, 41,8250 seviyesinden haftaya başlarken, tahvil faizlerinin bir miktar yükselmesini, hisse senetlerinin ise özellikle yurt dışı gelişmelere kayıtsız kalmamasını bekliyoruz.  

Başkan Trump, dört gündür süren kırılgan ateşkes süreci eşliğinde bugün İsrail Parlamentosu’nda büyük bir törenle karşılanacak. Trump’ın arabuluculuğunda sağlanan ateşkes kapsamında İsrailli rehinelerin ve Filistinli mahkûmların serbest bırakılması planlanıyor. Trump “Savaş bitti, artık bölge normale dönecek” diyerek umutlu mesajlar verse de, geride 67binden fazla Filistinli ve 1,200 İsraillinin hayatını kaybettiği büyük bir yıkım bıraktı. Tel Aviv’de kalabalıklar Trump’a alkış tutarken, Başbakan Netanyahu protesto edildi. Gözler Mısır’daki Şarm el-Şeyh zirvesine çevrilmiş durumda: 20’den fazla liderin katılacağı bu toplantıya, Sn. Cumhurbaşkanı Erdoğan da katılacak. Makro cephede ise Türkiye'de cari işlemler dengesi takip edilebilir. Hafta boyunca Trump cephesinden gelecek açıklamalarla volatil bir hafta bizleri beklerken, IMF-Dünya Bankası güz toplantıları da yakından izlenecek.

İktisatbank Günlük Piyasa Analiz ve Yorumu 13 Ekim Pazartesi