Faiz indirimi, yüksek enflasyon ve artan bütçe açığı aynı fotoğrafta

TCMB’nin Eylül ve Ekim aylarında aldığı kararlarla politika faizi toplamda 3,5 puan düşürülerek yüzde 39,50 seviyesine çekildi. Gecelik borçlanma ve borç verme faizlerinde de indirime gidildi. Ancak Merkez Bankası değerlendirmelerinde, enflasyonun ana eğiliminde Eylül ayında yeniden yukarı yönlü hareket izlendiği ve dezenflasyon sürecinin beklenenden daha yavaş ilerlediği vurgulandı.

ENFLASYON GÖRÜNÜMÜ: FİYAT ARTIŞLARI GENİŞ TABANA YAYILIYOR

2025 yılının üçüncü çeyreğinde aylık enflasyon oranları Temmuz’dan Eylül’e yükselen bir seyir izledi. Yıllık bazda enflasyonun yüzde 39,2’ye ulaşması, fiyat artışlarının kalıcı hale geldiğine işaret etti. Sağlık, eğitim ve giyim kalemlerindeki yüksek artışlar, hanehalkı harcamaları üzerindeki baskının sürdüğünü ortaya koydu.

İŞGÜCÜ VE İSTİHDAM: CİNSİYETE DAYALI FARKLAR BELİRGİN

İşgücü verileri, toplam istihdamda görece istikrarın korunduğunu gösterirken, işsizlik oranındaki cinsiyet farkı dikkat çekti. Erkeklerde yüzde 3,4 olan işsizlik oranı, kadınlarda yüzde 6,4’e yükseldi. Genç işsizliğinin yüzde 12,7 seviyesinde olması, iş hayatına girişte yapısal sorunların sürdüğünü ortaya koydu.

SİGORTALI ÇALIŞAN SAYISI: ARTIŞ VAR, YAPI DEĞİŞMİYOR

Sosyal Sigortalar Dairesi’ne kayıtlı çalışan sayısındaki artışa rağmen, KKTC vatandaşı çalışanların toplam içindeki payı yüzde 50’nin altında kaldı. Çalışma izinli ve yabancı uyruklu çalışanların payının yüksekliği, işgücü piyasasında yapısal bağımlılığın sürdüğünü gösterdi.

BÜTÇE VE BÜTÇE AÇIĞI: GELİR ARTIŞINA RAĞMEN MALİ DENGE ZAYIFLIYOR

2025 mali yılının üçüncü çeyreğinde bütçe gelirleri 30.783,4 milyon TL olarak gerçekleşirken, bütçe giderleri 31.996,0 milyon TL’ye ulaştı. Böylece çeyrek dönem bütçe açığı 1.212,6 milyon TL oldu. Bu rakam, 2024 yılının aynı dönemine göre bütçe açığında belirgin bir artış yaşandığını ortaya koydu.

İlk dokuz aylık veriler, bütçe gelirlerinde yüzde 61’lik güçlü bir artışa işaret etmesine rağmen, giderlerdeki yüzde 58’lik yükselişin mali dengeyi baskılamaya devam ettiğini gösterdi. Dokuz ay sonunda toplam bütçe açığının 5.447,5 milyon TL’ye ulaşması, gelir performansındaki artışın bütçe disiplinini sağlamaya yetmediğini ortaya koydu.

Özellikle cari harcamalar ve faiz giderleri üzerindeki baskının sürdüğü bu dönemde, bütçenin borçlanma ihtiyacının arttığı görülüyor. Üçüncü çeyrekte Devlet İç Borçlanma Senedi yoluyla yapılan borçlanmalar net 691,6 milyon TL seviyesinde gerçekleşirken, toplam iç borç stoku yılın ilk dokuz ayında ciddi artış göstererek 13.985,3 milyon TL’ye yükseldi. Bu tablo, bütçe açığının kalıcı hale gelme riskini güçlendiren bir unsur olarak öne çıktı.

BORÇLANMA POLİTİKASI VE MERKEZ BANKASI DURUŞU

Merkez Bankası’nın üçüncü çeyrekte Maliye Bakanlığı’na kısa vadeli avans kullandırmaması, parasal genişleme yoluyla bütçenin finanse edilmediğini gösterdi. Buna karşın artan iç borç stoku, kamu maliyesinin önümüzdeki dönemde borç yönetimi baskısıyla karşı karşıya kalabileceğine işaret etti.

BANKACILIK SEKTÖRÜ: SERMAYE GÜÇLÜ, KREDİLER BELİRLEYİCİ

Bankacılık sektöründe aktif büyüklük artmaya devam ederken, brüt krediler toplam aktiflerin en büyük kalemi olmayı sürdürdü. Sermaye yeterliliği oranındaki artış, sektörün şoklara karşı dayanıklılığını koruduğunu gösterdi.