Sınırların ötesinde barış: Karabağ’dan Kıbrıs’a uzanan yol ve “Zengezur’un öğrettiği, Luricina’nın fısıldadığı”

Giriş – Tarihin Kavşağında İki Yarım Kalan Şarkı

9 Ağustos 2025… Zengezur’un serin rüzgârı, Karabağ’ın yaralı topraklarına umut taşıdı. Azerbaycan ile Ermenistan arasında, yıllar süren kan ve gözyaşının ardından imzalanan barış anlaşması, yalnızca iki ülke arasında değil, tüm bölge için yeni bir sayfa açtı.

Bu anlaşma, yalnızca sınırları yeniden çizen bir belge değil; aynı zamanda tarihten geleceğe uzanan bir köprü. Karabağ’ın küllerinden filizlenen bu barış, bize şunu hatırlatıyor: Coğrafyalar farklı olsa da acılar benzerdir, ve umutlar, ortak geleceklerde buluşur.

İşte bu nedenle, bu yazı dizisine başlıyorum. Karabağ’dan Kıbrıs’a uzanan yolculuğu; çatışmanın tarihini, diplomasi masalarının perde arkasını, enerji koridorlarının jeopolitiğini ve barışın kültürel dokusunu bu yazı dizisinde birlikte irdeleyeceğiz.

Bu yazı dizisinde şu bölümler yer alacak:

1. Küllerden Diriliş: Karabağ’ın Acı Kalbi ve Öğretisi

2. Yeniden Patlayan Ateş: İkinci Savaş, Diplomasi ve Trump Koridoru

3. Kıbrıs: Umutların Yükseldiği Meydan

4. 2025 Seçimleri ve Federal Umudun İmtihanı

5. Koridorların Siyaseti: Zengezur’dan Luricina’ya

Bu yolculuk, hem tarihsel bir hafıza çalışması hem de stratejik bir gelecek tasarımı olacak. Karar vericilere, sivil topluma, akademiye ve her şeyden önemlisi halklara seslenen bir köprü kurmaya çalışacağım.

Aşağıda bu yazı dizisinde ele alacağım konuları özet olarak bir ön bilgi şeklinde paylaşıyorum. Yazı dizisinde yarından itibaren her gün sizlerle bu bölümleri detaylı bir biçimde paylaşacak ve en sonunda da bir model önerisi geliştirmeye çalışacağım.

I – Küllerden Diriliş: Karabağ’ın Acı Kalbi ve Öğretisi

1988’de Sumgait’te patlayan etnik temelli şiddet dalgaları, ardından Bakü pogromları… 26 Şubat 1992’de Hocalı’da yaşanan katliamda 613 sivil, 106 kadın, 63 çocuk hayatını kaybetti. Birinci Karabağ Savaşı, 28–38 bin insanın ölümü, yüz binlercesinin yurtlarından edilmesiyle sonuçlandı (Çakmak, 2025; Abilov & Isayev, 2016).

Bu trajediler, yalnızca istatistikler değil; toprağa düşen her can, geleceğin barış hikâyelerinin de temel taşları oldu.

“Barış, kanın kuruduğu topraklarda filiz verir.”

II – Yeniden Patlayan Ateş: İkinci Savaş, Diplomasi ve Trump Koridoru

1994–2020 arası kırılgan ateşkes, sınır gerilimleri ve 2016 Nisan çatışmaları, büyük fırtınanın habercisiydi. 2020’de Türkiye’nin askeri–lojistik desteği, İHA/SİHA üstünlüğü ve Rusya’nın arabuluculuğuyla savaş sona erdi.

8 Ağustos 2025’te Beyaz Saray’da imzalanan Trump–Aliyev–Paşinyan anlaşması ile “Zengezur Koridoru” ABD’ye 99 yıllığına işletme hakkıyla verildi. Resmi adıyla “Uluslararası Barış ve Refah için Trump Yolu” olarak anılan bu koridor, Nahçıvan üzerinden Türkiye–Azerbaycan bağlantısını güçlendirdi ve Rusya’ya karşı stratejik üstünlük sağladı (Özgür Gazete Kıbrıs, 2025; Çakmak, 2025).

 “Kimi yollar yalnız taş ve asfalt değil, geleceğin haritasını taşır.”

III – Kıbrıs: Umutların Yükseldiği Meydan

1878’de İngiltere’ye kiralanan, 1914’te ilhak edilen Kıbrıs, 1924 Lozan ile resmen İngiltere’ye devredildi. 1950’lerde EOKA’nın Enosis talebi, 1958’de TMT’nin kuruluşu, iki toplum arasındaki uçurumu derinleştirdi.

1960 Kıbrıs Cumhuriyeti %70–%30 güç paylaşımıyla kuruldu, fakat 1963’te Makarios’un 13 maddesiyle başlayan “Kanlı Noel” ve 1974’teki Yunan darbesi adanın kaderini değiştirdi. Türkiye’nin garantör müdahalesi sonrası 1975 Denktaş–Klerides nüfus mübadelesi ve 1977–1979 federasyon mutabakatları, kalıcı barışın temellerini atsa da yarım kaldı (Gazioğlu, 2001).

2004 Annan Planı’nda %65 Türk eveti ve %76 Rum hayırı, 2015’teki Guterres çerçevesi ise Rum tarafının masadan kalkmasıyla sonuçlandı (Dodd, 2010). 2020 sonrası iki devletli model söylemi, adanın çözüm umutlarını yeniden tartışmaya açtı.

 “Kıbrıs, çözülmemiş bir şarkı gibi yarım kaldı.”

IV – 2025 Seçimleri ve Federal Umudun İmtihanı

19 Ekim 2025’te Kıbrıs Türk tarafı kritik bir seçime gidiyor. Tufan Erhürman (iki kurucu devletli federal çözüm), Ersin Tatar (iki ayrı devlet), Mehmet Hasgüler (bağımsız çizgi) gibi adaylar, halkın önüne farklı gelecek vizyonları koyuyor.

Güney’de Hristodulidis federasyon görüntüsü verse de masaya oturma iradesi zayıf. Karabağ barışı, Kıbrıs’a ilham olabilecek nadir fırsatlardan biri.

“Sandık, yalnızca oyları değil, halkın geleceğe dair cesaretini tartar.”

V – Koridorların Siyaseti: Zengezur’dan Luricina’ya

Zengezur Koridoru, sadece Azerbaycan için değil, Türkiye, ABD ve bölge dengeleri açısından stratejik bir arter. Enerji, ticaret ve lojistik hatların buluşma noktası…

Kıbrıs’ta da (tercihen çözümün ardından oluşacak) olası bir “Luricina Koridoru” fikri, askeri hassasiyetler korunarak, kuzey–güney ekonomik etkileşimini artırabilir. IMEC ve Trans-Hazar projelerinin Türkiye ve Kıbrıs üzerinden Avrupa’ya bağlanması, her iki toplum için de ekonomik kazanımlar yaratabilir. Azerbaycan-Ermenistan antlaşması ve Zengezur koridoru Kıbrıs’ta da yeni bir model önerisi yaratabilir.

 “Her koridor, bir coğrafyayı değil, bir geleceği birbirine bağlar.”

Kaynakça

Abilov, S., & Isayev, A. (2016). The Nagorno-Karabakh conflict: Historical background and political implications. Baku: ADA University Press.

Çakmak, C. (2025). Karabağ’dan Kıbrıs’a uzanan stratejik hatlar. Ankara: Uluslararası Strateji Enstitüsü.

Dodd, C. H. (2010). The history and politics of the Cyprus conflict. Palgrave Macmillan.

Gazioğlu, A. C. (2001). Kıbrıs’ta Türkler (1878–1960). Lefkoşa: Kıbrıs Araştırmaları Merkezi.

Özgür Gazete Kıbrıs. (2025, Ağustos 9). Zengezur Koridoru ve Trump Yolu anlaşması.