Ekonomistler "denk bütçe" hedefini gerçekçi bulmuyor: "Ekonominin yüzde 80'i kayıt dışında"

Maliye Bakanlığı, 18 ve 24 Eylül 2025 tarihlerinde Merkez Bankası aracılığıyla Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) ihalesi düzenleyeceğini duyurdu. Borç Yönetim Komitesi’nin belirlediği şartlara göre ihalede TL ve döviz cinsinden toplam 2 milyar TL, 25 milyon USD, 15 milyon EUR ve 15 milyon GBP tutarında borçlanma yapılacak.

Mevcut DİBS borç stoku 10,35 milyar TL iken, yeni ihalenin TL karşılığı 4,6 milyar TL olarak hesaplandı. Böylece toplam borç stoku neredeyse 15 milyar TL’ye yükselmiş olacak.

Yılın son çeyreğine 15 milyar TL’ye yakın bir açıkla girilirken, 2024 bütçesi hazırlanırken öngörülen 18 milyar TL’lik açık ve buna bağlı borçlanma, mali tabloyu tartışmalı hâle getiriyor. Peki, artan borç stokları ve yüksek cari harcamalar ışığında Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı 2026’dan itibaren denk bütçe hedefi ne kadar gerçekçi?

YILIN SON ÇEYREĞİNE 15 MİLYAR TL’YE YAKIN AÇIK İLE GİRİLİYOR: BÜTÇE HAZIRLANIRKEN 18 MİLYAR TL’LİK AÇIK ÖNGÖRÜLÜYORDU

Borçlanmalarla ilgili olarak Maliye Bakanı Özdemir Berova, geçtiğimiz haftalarda Kıbrıs Postası’na konuşmuş, 2024 bütçesi hazırlanırken 18 milyar TL’lik açık ve buna bağlı borçlanmanın öngörüldüğünü belirtmişti.

Berova, buna rağmen hedeflerinin borçlanmayı sınırlı tutmak ve açığı azaltmak olduğunu ifade etmişti. Yılın ilk yarısında gerçekleşen borçlanmanın temel nedeninin cari transferler, yani maaş ödemeleri olduğunu vurgulamış, kamu maliyesinin sürdürülebilir bir yapıda olduğunu dile getirmiş, ayrıca, “Maliye batıyor” yönündeki söylemlerin gerçekle bağdaşmadığını söylemişti.

Berova, açığı disiplinli bir mali yönetimle yıl sonuna kadar azaltmayı hedeflediklerini ve açığın borçlanmayla yönetilmesini planladıklarını, hedeflerinin 2026’dan itibaren denk bütçe yoluna girmek olduğunu da ifade etmişti.

ERKAN OKANDAN: 2025’TE AÇIKLANACAK TARİHİ BÜTÇE AÇIĞI VE 2026’YA SARKAN BORÇLANMALARLA BİRLİKTE ‘DENK BÜTÇE’ SÖYLEMİ GERÇEKÇİ DEĞİL

Konuyla ilgili olarak Eski Enerji ve Ekonomi Bakanlığı Müsteşarı Erkan Okandan, dün Kıbrıs Postası’na yaptığı açıklamalarda Maliye Bakanlığı’nın yeni bir borçlanmaya gitmesini değerlendirmiş, bakanlığın 19 Eylül itibarıyla daha önceki borçlanmaların geri ödemesinin geldiğini belirtmesi nedeniyle borçlanmanın süreceğini ifade etmişti.

Berova’nın ‘denk bütçe’ açıklamalarına eleştirel yaklaşan Okandan, bu hedeflerin gerçekçi olmadığını da savundu. Yapılacak borçlanmanın geri ödemesinin 9 Ocak 2026’ya kalacağını belirten Okandan, yalnızca Kasım 2025’te 5-6 milyar TL’lik borç ödemesi yapılacağını vurguladı. Aylık geliri 6-7 milyar TL olan bir yapının borçlanmaması ihtimal dışı olduğunu dile getiren Okandan, “2025’te açıklanacak tarihi bütçe açığı ve 2026’ya sarkan borçlanmalarla birlikte Maliye Bakanı’nın ‘denk bütçeye ulaşacağız’ söylemi gerçekçi değildir” dedi.

“ÜLKEDE YÜZDE 80 ORANINDA KAYIT DIŞI EKONOMİ VAR”

Okandan ayrıca, ülkede yüzde 80 oranında kayıt dışı ekonomi bulunduğunu ve bunun Kıbrıs Türk Ticaret Odası (KTTO) tarafından da dile getirildiğini belirterek “Veriler ışığında objektif bir şekilde bakıldığında ülke maliyesi kötü bir durumdadır” dedi.

ÖDÜL MUHTAROĞLU: HÜKÜMET KAYIT DIŞI EKONOMİYLE CİDDİ BİR MÜCADELENİN İÇİNDE DEĞİL; MEVCUT TABLOYA BAKILIRSA ‘DENK BÜTÇE HEDEFİ’ BİR TEMENNİ

Öte yandan Ekonomist ve Devlet Planlama Örgütü (DPÖ) eski müsteşarlarından Ödül Muhtaroğlu da, Maliye Bakanı Özdemir Berova’nın 2027-2028 için ortaya koyduğu “denk bütçe” hedefini yine Kıbrıs Postası'na değerlendirmişti. Muhtaroğlu, kayıt dışı ekonomiyle mücadele eksikliği, artan bütçe açığı, kayıt dışı istihdam ve işletmelerin yükümlülüklerini yerine getirmemesi gibi nedenlerle bu hedefin gerçekçi olmadığını vurgulamıştı.

Maliye Bakanı’nın 'denk bütçe' söylemlerini “temenni” olarak değerlendiren Muhtaroğlu, mevcut tabloya bakıldığında umut ışığı görülmediğini de ifade etmişti.

DENK BÜTÇE HEDEFİ GERÇEKÇİ Mİ?

Maliye Bakanlığı, 2026’dan itibaren denk bütçe hedefi ortaya koysa da artan borç stoku, yüksek cari harcamalar ve kayıt dışı ekonominin yaygınlığı göz önüne alındığında bu hedefin uygulanabilirliği tartışma yaratıyor. Peki, mevcut ekonomik koşullarda denk bütçeye ulaşmak gerçekten mümkün mü?

Ekonomist ve eski DPÖ müsteşarı Ödül Muhtaroğlu, denk bütçeye ulaşmanın iki temel yolu olduğunu ifade etmişti. Birincisi gelirleri artırmak; bu, kayıt dışı paranın kayıt altına alınması veya vergilerin yükseltilmesiyle sağlanabilir. Ancak yeni vergilerin siyasi açıdan riskli olduğunu ve hükümetin kayıt dışı ekonomiyle ciddi bir mücadele içinde olmadığını vurgulamıştı. İkincisi giderleri azaltmak; fakat seçim öncesinde yapılan istihdamlar ve artan ek mesailer giderleri yükseltmiş, gelirler artmamıştı. Bu nedenle Muhtaroğlu, 2025 bütçesinin 18,5 milyar TL açıkla başladığını ve açığın şimdiden 10 milyar TL’yi geçtiğini hatırlatmıştı. Eski Enerji ve Ekonomi Bakanlığı Müsteşarı Erkan Okandan da, TL kullanımının devam ettiği sürece bütçe denkliğinin sağlanamayacağını belirtmişti. Ülkenin ithalat ağırlıklı yapısı ve gelirlerdeki sınırlılık, borçlanma yönetiminde daha etkin adımlar atılmasını gerekli kılıyor.

Uzmanların ortak değerlendirmesi, mevcut ekonomik yapının denk bütçe hedefine kısa vadede izin vermediği yönünde. Bununla birlikte, gelir artırıcı ve gider azaltıcı önlemlerin birlikte uygulanması, kayıt dışı ekonomiyle mücadele ve kamu mali disiplininin güçlendirilmesi hâlinde hedefin uzun vadede mümkün olabileceği ortaya çıkıyor. Böylece, denk bütçe söylemi şu an için sınırlı uygulanabilirliğe sahip olsa da, mali yönetimde atılacak adımlar süreci etkileyebilir.