Schengen için kafalar karışık; Kuzey ne şekilde etkilenebilir?

Birliğin üyesi olup Schengen üyesi olmayan iki ülke Malta ve Kıbrıs’ın 15 ay sonra Schengen üyeliği gündeme gelecek.

Kıbrıs Cumhuriyeti 2026’ya kadar Schengen Bölgesi’ne tam üyeliği hedefliyor. 2025 yılı sonu itibariyle de tüm çalışmaların bitmesi hedefleniyor.

Ancak bu süreç yalnızca Güney’i değil, doğrudan Kuzey’i de etkileyebilir.

Gerek geçiş rejimi, gerek Yeşil Hat uygulamaları, gerekse mülkiyet davaları açısından yeni bir döneme girilebilir.

Avrupa Birliği üyesi olmasına karşın Schengen Bölgesi’ne henüz dâhil olmayan Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin 2026 yılına kadar tam üyelik yolunda adımlarını hızlandırdığı görülüyor.

Son olarak Rum Meclisi Dışişleri ve Avrupa Konuları Komitesi’nde bu konu gündeme alınırken, Rum Yönetimi Başkanı Nikos Hristodulidis, Schengen üyeliğinin Kıbrıs Cumhuriyeti vatandaşlarını diğer AB vatandaşlarıyla eşit statüye getireceğini belirtti.

2025 yılı sonuna kadar teknik ve kurumsal hazırlıkların tamamlanması, 2026 yılına kadar ise Schengen Bölgesi’ne tam üyelikte ilerleme sağlanması hedefleniyor.

YEŞİL HAT’TA SINIR REJİMİ Mİ DEĞİŞECEK? KUZEY ENDİŞELİ

Güney Kıbrıs’ın Schengen’e katılımı, özellikle Yeşil Hat üzerinden geçiş yapan Kıbrıslı Türkleri doğrudan ilgilendiriyor. Çünkü Schengen müktesebatı gereği sınırların belirli kontrol mekanizmalarına sahip olması gerekiyor ve “tüm sınırlarını kontrol edemeyen bir ülkenin Schengen’e dahil olamayacağı” görüşü AB içerisinde de zaman zaman dillendiriliyor.

Bu çerçevede, Kıbrıs Cumhuriyeti pasaportu olmayan Kıbrıslı Türklerin Güney’e geçişlerinde zorluk yaşanabileceği, hatta Yeşil Hat’ın bir tür “katı sınıra” dönüşebileceği değerlendiriliyor.

Bu durum, Kıbrıs’taki bölünmenin diplomatik anlamda daha kalıcı hâle gelmesi riskini de beraberinde getiriyor.

MÜLKİYET DAVALARI VE SCHENGEN ZAMANLAMASI DİKKAT ÇEKİYOR

Güney Kıbrıs’ın KKTC’deki eski Rum mallarına ilişkin uluslararası hukuk girişimlerini hızlandırdığı bir dönemde, Schengen üyeliği zamanlaması da dikkat çekiyor.

Eski Rum mallarının yabancı alıcı ve satıcılarına karşı açılan davalar sürerken, Schengen’e tam üyelik yolundaki diplomatik hamle, jeopolitik ve hukuki baskının artırılması şeklinde yorumlanıyor.

Kuzey’de bu gelişmeler “Schengen üzerinden siyasi alan genişletme girişimi” olarak da okunabiliyor.

RUM SİYASETİNDE SCHENGEN ORTAK PAYDA AMA FARKLI SESLER VAR

DİSİ ve Rum Meclis Başkanı Annita Dimitriu, Schengen üyeliğini “stratejik bir tercih” olarak nitelendirirken, bazı danışman ve uzmanlar Yeşil Hat’ın daha katı bir sınır rejimine dönüşmesi riskine dikkat çekiyor.

Bu bağlamda Prokopiu’nun “dikkatli olunmalı” uyarısı, Güney’de de herkesin bu sürece aynı pencereden bakmadığını gösteriyor.

KUZEY’DEN BAKIŞ: TEK TARAFLI BİR GİRİŞİM, GEÇİŞLER RUM TARAFININ İYİ NİYETİNE KALABİLİR

Kuzey Kıbrıs’ta yapılan bazı değerlendirmelere göre, Güney Kıbrıs’ın Schengen’e tek taraflı katılımı, Yeşil Hat geçişlerinin kurumsal değil, tamamen Rum tarafının takdirine bağlı hâle gelmesine neden olabilir.

Bu da adadaki bölünmüşlüğü daha da kalıcılaştırabilecek bir senaryo olarak değerlendiriliyor.

“KIBRIS’A ÖZEL UYGULAMA GELİR Mİ?”

Tüm bu endişelere rağmen, bazı değerlendirmeler daha ılımlı bir çizgiye işaret ediyor. “Schengen üyeliği Yeşil Hat’ta katı sınır anlamına gelmeyebilir” görüşüne göre, Kıbrıs özelinde yeni bir çerçeve geliştirilebilir.

Rum Yönetimi Başkanı Hristodulidis’in Yeşil Hat’ta sertleşme olmayacağı yönündeki açıklamaları, bu yaklaşımı destekliyor. Ancak bu durumda da Kıbrıs’ta uygulanacak sistemin ne kadar ‘Schengen’ olarak kabul edileceği” sorusu gündeme geliyor.

Kuzeyde beklenti, Yeşil Hat Tüzüğü'nün Schengen koşulları altında aynı dolaşım özgürlüğüyle düzenlenmesi...

SCHENGEN BÖLGESİ NEDİR?

Schengen Bölgesi, 27 Avrupa ülkesinden oluşan ve bu ülkeler arasında pasaport ve sınır kontrolü olmaksızın serbest dolaşım sağlayan bir ortak alandır. 1985’te imzalanan Schengen Antlaşması’yla oluşturulan bu sistem, hem bireylerin seyahatini kolaylaştırmakta hem de güvenlik, vize politikası, gümrük kontrolü gibi konularda ortak düzenleme getirmektedir.

Ancak Schengen üyeliği, AB üyeliğinden farklı bir statüdür. Örneğin İrlanda, Bulgaristan, Romanya, Kıbrıs ve Malta gibi AB üyeleri hâlâ Schengen’e tam anlamıyla dahil değildir. Schengen üyeliği için başlıca kriterler arasında sınırların etkin kontrolü, veri paylaşımına açık bir güvenlik altyapısı, ortak vize politikasına uyum gibi başlıklar yer alır.