Freedom House raporlarında KKTC ve Türk Devletleri Teşkilatı'na üye ülkeler…

                  Freedom House, Amerika Birleşik Devletleri’nin Başkenti Washington D.C. ’de faaliyet gösteren bir kuruluş…

Dünya genelinde siyasal ve bireysel özgürlükleri savunan ve demokratikleşme süreçlerini, siyasal sistemleri ve seçimleri takip eden Freedom House her yıl raporlarını hazırlayıp kamuoyuyla paylaşıyor….

                  Freedom House çalışmalarını sadece Birleşmiş Milletlere üye devletlerle sınırlı tutmuyor ve KKTC gibi de facto statüde olan devletlere ilişkin de raporlarını hazırlıyor…

                  Türk Devletleri Teşkilatına (TDT) üye ülkelere dair son dönemde mevcut resmi dış politika çerçevesinde oldukça fazla anlam yüklenmektedir… Bunun neticesinde de  büyük beklentiler yaratıldı ! Ancak, ilgili devletlerin Güney Kıbrıs’a (Kıbrıs Cumhuriyeti) büyükelçi atamalarıyla birlikte   diplomatik ilişkileri ileri taşımaları neticesinde beklentiler de boşa çıktı !

                  Doktora tezimde Bağımsız Devletler Topluluğunu Federalizm ve Bölgeselcilik bağlamında çalışmıştım ve ilgili örgütün Orta Asya’daki işlevini de incelerken Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinin liberal demokrasi anlamında sıkıntılarını belirlemiştim!

                  Yıllar geçti ve Orta Asya Türk Cumhuriyetleri yani Türk Devletleri Teşkilatına üye ülkelerin demokratikleşmesi söz konusu olmadı…  (bu kendi toplumlarının ve yönetimlerinin bilecekleri iş elbette).

                  Sizlere Freedom House’un TDT’ye üye ülkelere ve gözlemci ülkelere ilişkin hazırladığı raporları özetlemek istiyorum… (yanlış anlaşılmasın Freedom House düyadaki tüm ülkelere dair bu raporları hazırlıyor, ben TDT’ye üye ve gözlemci statüde olan ülkelere ilişkin raporları sizlerle özet şekilde kısaca paylaşıyorum).

                  Öncelikle TDT’ye üye ülkeleri anımsayalım; Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkiye örgüte tam üye ülkeler, KKTC, Macaristan ve Türkmenistan ise gözlemci ülkeler…

                  Freedom Hosue raporlarına göre Azerbaycan özgür olmayan, konsolide edilmiş otoriter bir rejim olarak tanımlanıyor, 100 üzerinden 7 puana sahip, Kazakistan da benzer şekilde otoriter bir rejime sahip ülke olarak tanımlanırken 100 üzerinden 23 puanla Azerbaycan’a göre daha iyi bir konumda !  Kırgızistan da otoriter bir rejime sahip ülke olarak tanımlanıyor ve 100 üzerinden 26 puana sahip…  Özbekistan’ın da diğerlerinden farkı yok, Özbekistan için de otoriter bir rejim tanımlanması yapılırken 100 üzerinden özgürlülükler bağlamında 12 puan veriliyor ! Gelelim Türkiye’ye Türkiye’nin de özgür bir ülke olmadığı tanımlaması yapılırken, 100 üzerinden 33 puan veriliyor!

                  TDT’de gözlemci statüde yer alan KKTC, Macaristan ve Türkmenistan’a bakalım…

Türkmenistan için malumun ilanı zaten, özgür olmayan ve 100 üzerinden sadece 1 puan verilen bir ülke… Avrupa Birliği üyesi  Macaristan (son günlerde oy hakkı tartışılır hale geldi malum)  özgürlükler bağlamında 100 üzerinden 65 puan alırken, geçiş veya hibrit bir rejimin varlığından söz edilmekte, kısmen özgür olarak tanımlanmakta.  Gelelim KKTC’ye, KKTC de facto bir devlet statüsünde olduğundan Freedom House tarafından  Kuzey Kıbrıs ismiyle tanımlanıyor ve Kuzey Kıbrıs özgür bir yapı olarak tanımlanırken 100 üzerinden 76 puan veriliyor! Medeni haklarda 60 üzerinden 49 puan verilirken, siyasal haklarda ise 40 üzerinden 27 puan veriliyor! Kuzey Kıbrıs yani KKTC 2020 yılında 100 üzerinden 81 puan alırken, 2021 yılındaki raporda 2020 Cumhurbaşkanlığı seçimlerine dair yapılan müdahaleyi belirten bir paragraf konması dikkat çekerken, puanda az bir düşüş söz konusu oluyor. Buna karşın KKTC Freedom House tarafından özgür bir coğrafya olarak tanımlanıyor…

                 Temel hak ve özgürlükler bağlamında TDT’ye üye ve gözlemci statüsüne sahip ülkeler arasında KKTC’nin bulunduğu nokta oldukça manidar! Freedom House’un raporunu beğenirsiniz veya beğenmezsiniz… Araştırma metodu ve değerlendirme kriterleri bağlamında kendinize göre eleştirebilirsiniz de, ancak ilgili ülkelere ve coğrafyalara dair hazırlanan raporlar birer göstergedir diye düşünmekteyim!

                 Sonuç olarak son dönemde dış politika yapıcılarının oldukça önemsediği TDT’ye üye ülkelerin demokrasi bağlamında durumları bu şekilde, genelde doğal zenginlikleri olan bu ülkeler demokrasi fakiri…  İlgili ülkeler gelir dağılımı adaletsizliğiyle de dikkat çekiyorlar! TDT’yi önemserken ve tam üye olmaya çalışırken ilgili yapıya üye ülkelere dair daha fazla bilgi sahibi olmak ve ilgili bilgileri kamuoyu nezdinde paylaşmak gerek diye düşünüyorum… Ancak Hakikat Ötesi bir politikayı benimsemişseniz buna gerek kalmıyor…

Not: Arzu edenler Freedom House'un raporlarını detaylı olarak https://freedomhouse.org/country/scores   adresiden okuyabilirler...