“Sınırların Ötesinde Barış: Karabağ’dan Kıbrıs’a Uzanan İlham”: 5  

5 – Karabağ ile Kıbrıs Arasında Sessiz Köprüler

“Uzak dağların gölgesi, bazen adaların ufkunu da karartır.”

Stratejik İki Ada: Biri Karada, Biri Denizde

Karabağ, kara içinde bir “ada” gibidir; denizden uzak ama sınırlarla çevrili, dışarıyla temas noktaları sınırlı. Kıbrıs ise denizin ortasında gerçek bir ada; fakat içinde, Karabağ’a benzeyen ayrılmış bölgeler barındırır.

Karabağ için kilit bağlantı hattı Zengezur Koridorudur. Bu koridor, Azerbaycan’ın batı bölgeleri ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasında kara ulaşımı sağlayacak stratejik bir hattır (Herzog, 2016). Kıbrıs’ta ise bu rolü Yeşil Hat üstlenir; hem temas hattı hem de iki tarafı ayıran bir duvar işlevi görür.

Her iki bölgede de uluslararası aktörlerin müdahalesi, yerel çözüm arayışlarını çoğu zaman gölgede bırakmıştır. Moskova’nın Karabağ’daki, Brüksel ve Londra’nın Kıbrıs’taki etkisi, taraflar arasında güven inşasını zorlaştırmıştır (Tocci, 2020; Broers, 2019).

Kültürel Belleğin Kesişimi

Karabağ’daki bir Azerbaycan köyünde bir yaşlı kadın, “Dağlar bizim yurdumuzun kemikleridir” derken, Kıbrıs’ın Luricina köyünde bir yaşlı adam, “Bu topraklarda adımlarım çocukluğumdan beri yankılanır” diyor. Her iki coğrafyada da yer isimleri, şarkılar, yemekler, bayramlar kimliklerin taşıyıcı kaplarıdır.

Bu benzerlikler, çatışmanın yalnızca toprak mülkiyeti ile değil; aidiyet ve hafıza ile ilgili olduğunu gösterir. Karabağ’da olduğu gibi Kıbrıs’ta da barış, insanların “evine dönüş” olamasa bile iade, takas veya tazminat yoluyla hakkını, sadece fiziksel olarak değil, kültürel olarak da tanımaktan geçer (Papadakis, 2005).

Ayrılığın Ortak Bedeli

• Karabağ:1990’lardan itibaren 724.000 Azerbaycanlı yerinden edildi, 300.000’den fazla Ermeni Azerbaycan’dan ayrıldı (de Waal, 2013).
• Kıbrıs:1974’te 000 Rum adanın güneyine, 45.000 Türk ise kuzeyine geçmek zorunda kaldı (Ker-Lindsay, 2011).

Her iki durumda da göç, sadece nüfus hareketi değil; komşuluk ilişkilerinin, gündelik hayatın ve ortak hafızanın parçalanması anlamına geldi.

Barışa Giden Yol: Ortak Dersler

Karabağ ve Kıbrıs, birbirine uzak ama birbirinden ders çıkarabilecek iki coğrafyadır. İki çatışma da şunu öğretiyor:

1. Koridorlar açılırkensadece ticaret değil, karşılıklı güven inşa edilmelidir.
2. Mülkiyet sorunlarıçözülmeden, siyasi anlaşmalar kırılgandır.
3. Kültürel temasolmadan, resmi diplomasi kuru kalır.

Kıbrıs’ta ve sembolik olarak Luricina’da yeniden iki toplumlu etkinliklerin başlaması ile Karabağ’da Azerbaycanlı ve Ermeni gençlerin kültürel projelerde buluşturulması, barış diplomasisinin en somut adımları olabilir.

Ortak Geleceğe Dair Bir Cümle

Zengezur’un sert dağları ile Luricina’nın dar sokakları arasında görünmeyen bir hat vardır; o hat, insanların umutlarının çizdiği bir haritadır. Karabağ’da barış gerçekleştiğinde, ki 8 Ağustos 202’te çok önemli bir anlaşma sağlanmıştır Azarbaycan ve Ermenistan Liderleri arasında, Kıbrıs’taki Yeşil Hat’ın üzerindeki dikenli tellerin paslanmaya başladığını görmek belki de hayal değildir.

Kaynakça

• Broers, L. (2019). Armenia and Azerbaijan: Anatomy of a Rivalry. Edinburgh University Press.
• de Waal, T. (2013). Black Garden: Armenia and Azerbaijan through Peace and War. NYU Press.
• Herzog, M. (2016). “Frozen Conflicts and the Role of Geography.” Journal of Geopolitical Studies, 12(3), 211–230.
• Ker-Lindsay, J. (2011). The Cyprus Problem: What Everyone Needs to Know. Oxford University Press.
• Papadakis, Y. (2005). Echoes from the Dead Zone: Across the Cyprus Divide. I.B. Tauris.
• Tocci, N. (2020). “The European Union and Conflict Resolution in the Neighbourhood.” Global Policy, 11(2), 234–246.